Για να αποκτήσει κανείς μια πλήρη εικόνα του Ευρυτανικού τοπίου και να φύγει πλήρως ικανοποιημένος, θα πρέπει να ξεφύγει λίγο από τα όρια της πρωτεύουσας του νομού.

Μικρές εκδρομές στα κοντινά χωριουδάκια θα αποτελέσουν μια πραγματική αντιστροφή της πορείας του χρόνου και θα σας φέρουν τόσο κοντά στη φύση, ώστε να γίνετε κι εσείς αιώνιοι πρεσβευτές και υμνητές του μαγευτικού Ευρυτανικού τοπίου.

Αν λοιπόν έχετε χρόνο στη διάθεσή σας, θα είχαμε να σας προτείνουμε μερικές σύντομες περιηγήσεις.

Δεν νοείται εξόρμηση στην Ευρυτανία, αν δεν επισκεφθούμε το μοναστήρι του Προυσού. Σκαρφαλωμένο σε απόκρημνα βράχια, αποτελεί εδώ και πολλούς αιώνες, κορυφαίο τόπο προσκυνήματος της κεντρικής Ελλάδας.

Για να πάμε στον Προυσό θα πάρουμε το δρόμο που συνεχίζει νότια στην κοιλάδα της Ποταμιάς. Αφού περάσουμε από τον συνοικισμό του Γαύρου, θα φτάσουμε στο πρώτο σημείο ενδιαφέροντος, τη θέση «Κλειδί». Στο πολυφωτογραφισμένο αυτό στενό πέρασμα ο δρόμος περνά κάτω από τον σμιλευμένο βράχο. Λίγο παρακάτω, υπάρχει η διασταύρωση που οδηγεί στο χωριό Καρίτσα. Εκεί, πρέπει να σταθούμε για να μπορέσουμε να θαυμάσουμε το "Τύπωμα". Ψηλά στην απέναντι βουνοκορφή υπάρχει ένα παραλληλόγραμμο άνοιγμα στον βράχο, απ' όπου σύμφωνα με την παράδοση πέρασε η εικόνα της Παναγίας στο δρόμο της για το Μοναστήρι. Λίγο πιο κάτω, επί του δρόμου, υπάρχει η θέση «Πατήματα της Παναγίας». Ο δρόμος φαρδαίνει χαρακτηριστικά, ενώ υπάρχει εικόνισμα, καθώς και μεταλλική σκάλα, ακουμπισμένη στον σκουρόχρωμη γρανιτένια πλαγιά. Εδώ υπάρχει ένα αξιόλογο και για πολλούς ανερμήνευτο γεωλογικό φαινόμενο. Ο βράχος φέρει, σε μια σχετικά ευθεία γραμμή, λευκές χρωματικές αλλοιώσεις σε σχήμα πατημασιών, που ‘ανεβαίνουν’ κάθετα το βουνό. Από το σημείο αυτό λέγεται ότι πέρασε η Παναγία για να ανέβει στο "Τύπωμα" και από 'κει συνέχισε για τον Προυσό. Στην μέση της διαδρομής, βρίσκουμε τη γέφυρα στα Διπόταμα, όπου οι ποταμοί Καρπενησιώτης και Τρικεριώτης ενώνονται για να καταλήξουν μετά από λίγα χιλιόμετρα στην λίμνη των Κρεμμαστών. Αφού περάσουμε τη μεγάλη γέφυρα ο δρόμος γίνεται λίγο ανηφορικός και μας οδηγεί τελικά στον Πουρσό.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, η εικόνα της Προυσιώτισας είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά (το χέρι του οποίου σώζεται στο μοναστήρι Κορίτσας Κλειτσού, στη Βόρεια Ευρυτανία). Για πολλούς αιώνες η εικόνα βρισκόταν και θαυματουργούσε σε μεγάλο ναό στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Κατά την περίοδο της εικονομαχίας, το 829 συγκεκριμένα, κάποιος την πήρε και την έφερε στην Ελλάδα, για να τη σώσει από την καταστροφή. Εν συνεχεία η εικόνα χάθηκε, αλλά αργότερα εντοπίστηκε στην υφιστάμενη θέση του μοναστηριού, από ντόπιους βοσκούς, που για ημέρες έβλεπαν μια μυστηριώδη φωτεινή στήλη να καταδεικνύει το απόκρημνο σημείο στο οποίο είχε καταλήξει η εικόνα.

Φτάνοντας στο μοναστήρι βλέπουμε τους πύργους του Καραϊσκάκη. Το όνομα του αγωνιστή έχει συνδεθεί άρρηκτα με την ιστορία της μονής. Ο Στρατηγός όντας ετοιμοθάνατος έταξε διάφορα στην «Κυρά της Ρούμελης», ένα εκ των οποίων ήταν η επιμετάλλωση της εικόνας της Παναγίας. Τη σχετική αφιέρωση του αγωνιστή μπορούμε να διακρίνουμε στα αριστερά της μεταλλικής επένδυσης της εικόνας, που φτιάχτηκε από τη χύτευση της αρματωσιάς του Καραϊσκάκη. Στο μοναστήρι λειτουργεί ενδιαφέρον μουσείο με πολλά εκθέματα, όπως χειρόγραφοι κώδικες, το σουλτανικό φιρμάνι με το οποίο αναγνωριζόταν το ειδικό καθεστώς λειτουργία της Μονής, πολλά αναθέματα αγωνιστών του 21 κ.α.

Απέναντι από το μοναστήρι είναι το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων, που χρονολογείται από το 1754, και παραπλεύρως το οίκημα της Σχολής Γραμμάτων, που χτίστηκε το 1820 από τον επίσκοπο Λιτζάς και Αγράφων Δοσίθεο. Πριν φύγουμε από τον χώρο του μοναστηριού θα ήταν παράληψη να μην ανεβούμε στο ρολόι, για την απίστευτη θέα του. Μέσα στο ομώνυμο χωριουδάκι, υπάρχει η Αγαθίδειος Βιβλιοθήκη με σπάνιες εκδόσεις Λειψίας και το Κατσάμπειο Γυμνάσιο. Τέλος, στην έξοδο του χωριού υπάρχει η φημισμένη για την ποιότητα των προϊόντων της τοπική αλλαντοποιεία, καθώς και το εξαιρετικής ομορφιάς καταρράκτη της "Μαύρης Σπηλιάς".

Στην επιστροφή μας, μπορούμε να κάνουμε μια στάση στην ιχθυοκαλλιέργεια πριν από τον συνοικισμό του Γαύρου, να ανεβούμε στο Παλαιό Μικρό Χωριό, για την υπέροχη λιμνούλα του, τις παλιές βρύσες της πλατείας, το αξιόλογο λαογραφικό του μουσείο, καθώς και την καλύτερη θέα που μπορούμε να απολαύσουμε προς την κοιλάδα της Ποταμιάς. Στο χωριό Βουτύρο, θα βρούμε τη μεγαλύτερη εκκλησία του νομού, στον παραδοσιακό οικισμό Κορυσχάδες, θα επισκεφτούμε το μουσείο της Εθνικής Αντίστασης. Επιστρέφοντας στο Μεγάλο Χωρίο, μπορούμε κάνουμε τον περίπατό μας περνώντας από τα ξύλινα γεφυράκια του Κεφαλόβρυσου και τα λιθόστρωτα καλντερίµια του χωριού, να επισκεφθούμε το εξαιρετικό λαογραφικό μουσείο και να απολαύσουμε τον καφέ μας στη γραφική πλατεία του χωριού.

Συνολική διαδρομή: 80 χιλ.

Μια εκδρομή που συγκεντρώνει πολύ μεγάλο μέρος απ' το ενδιαφέρον των επισκεπτών της Ευρυτανίας είναι αυτή προς τα δυτικά του νομού και προς το μοναστήρι της Τατάρνας. Περνώντας από το Καρπενήσι, κατευθυνόμαστε προς Αγρίνιο. Αφού κατεβούμε το "Μπαγκασάκι", φτάνουμε στη σιδερένια γέφυρα του Μέγδοβα ή Ταυρωπού και μετά δεξιά ο δρόμος οδηγεί στο γνωστό γεφύρι της «Βίνιανης». Λίγο πριν φτάσουμε στην Ανατολική Φραγκίστα θα περάσουμε από την τοποθεσία «Φτερόλακκα», όπου υπάρχει ένα μικρό εκκλησάκι με εντυπωσιακές τοιχογραφίες, με ξύλινο πολυέλαιο εκπληκτικής τέχνης, και με τέμπλο που κατασκευάστηκε το 1732 και έχει φανερή επτανησιακή επιρροή. Η Δυτική Φραγκίστα στην οποία φθάνουμε στη συνέχεια αφήνοντας τον εθνικό δρόμο και στρίβοντας δεξιά, είναι ένα σημαντικό κεφαλοχώρι, με αρκετούς κατοίκους και αγνά προϊόντα. Εδώ ο δρόμος διακλαδίζεται προς Αγρίνιο και προς τα χωριά του τέως δήμου Απεραντίων. Αν συνεχίσουμε προς Αγρίνιο θα φτάσουμε σε λίγο στη γέφυρα της Επισκοπής και λίγο παρακάτω στην παραλία της «Αγίας Βλαχέρνας». Εναλλακτικά, μπορούμε να στρίψουμε δεξιά με κατεύθυνση τη μονή της Τατάρνας. Το μοναστήρι χτίστηκε γύρω στα 1555, αν και η παράδοση αναφέρει πως προϋπήρχε εδώ μονή χτισμένη ήδη από τα 1200. Η στρατηγική του θέση το έκανε ιδανικό κρησφύγετο και χώρο περίθαλψης των επαναστατών κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να κάνουμε στην ψηφιδωτή εικόνα "Ο Βασιλεύς της Δόξης" που χρονολογείται γύρω στα 1350 και είναι δείγμα έξοχης τέχνης. Άξια λόγου είναι επίσης και τα άλλα αντικείμενα που υπάρχουν στη μονή όπως κεντητά άμφια, οστεοθήκες, σταυροί και άλλες βυζαντινές εικόνες.

Η γαλαζοπράσινη τεχνητή λίμνη του Αχελώου καθυποβάλλει τον περιηγητή και του χαρίζει μια αίσθηση απόλυτης ηρεμίας. Δεκάδες νησάκια αποτελούν ένα χαριτωμένο διάκοσμο και συμπληρώνουν την εικόνα με ιδανικό τρόπο. Αν είμαστε τυχεροί, και η λίμνη δεν είναι πολύ ανεβασμένη, περνώντας από το γεφύρι του Κρυονεριού θα μπορούμε να δούμε στ' αριστερά μας, το παλιό γεφύρι του Μανόλη, που εδώ και τριακόσια τόσα χρόνια συνέδεε τις όχθες του Αχελώου, ενώ παρακάτω στη Βελαώρα μπορούμε να επισκεφτούμε τα δυο κάστρα της, απομεινάρια προχριστιανικών εποχών, όπου και λένε ότι βρέθηκε θησαυρός αποτελούμενος από χρυσή γουρούνα και τα μικρά της.

Εναλλακτική και συντομότερη διαδρομή, που θα μπορούσε να μας δώσει μια καλή εικόνα της γεωγραφίας της περιοχής, είναι εκείνη που οδηγεί σε έναν ακόμα χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακό οικισμό της Ευρυτανίας, το χωριό Φιδάκια. Μόλις 25 λεπτά από την έξοδο του Καρπενησίου, βρισκόμαστε στην θέση «Τσαγκαράλωνα», απ’ όπου έχουμε αρκετή υψομετρική διαφορά από την επιφάνεια της λίμνης, αλλά και κατάλληλο προσανατολισμό, ώστε να μπορούμε να απολαύσουμε ίσως την ομορφότερη θέα της λίμνης των Κρεμμαστών.

Συνολική διαδρομή για Τατάρνα: 150 χιλ (για Φιδάκια: 80 χιλ)

Η απόδραση προς το ανατολικό τμήμα του νομού υποχρεωτικά περνά από το Κρίκελλο, που συμπεριλαμβάνεται στους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Αρχικά περνούμε από το γραφικό χωριουδάκι Κλαυσί, όπου μπορούμε να επισκεφθούμε την περίφημη βασιλική του Αγίου Λεωνίδη, το μοναδικό παλαιοχριστιανικό μνημείο σε όλο τον νομό. Ακολουθούν τα χωριά Μουζίλο και Συγκρέλλος, μέσα από μια απίθανη διαδρομή μέσα στο δάσος για να καταλήξουμε στο Κρίκελο.

Η ύπαρξη του χωριού πιθανολογείται από τα βυζαντινά χρόνια, ενώ διαπιστώνεται σίγουρα από τα τούρκικα φορολογικά κατάστιχα του 1454. Το όνομά του φέρεται ότι το πήρε όταν συνενώθηκαν οι επτά παλαιότεροι διάσπαρτοι οικισμοί, με διάταξη κυκλικού σχήματος τύπου κρίκου (κρικέλας). Η δεύτερη και πιο πιθανή εκδοχή της ονομασίας του είναι η σλαβικής ή βλάχικης προέλευσης λέξη «Κιρκέλ». Στην περιοχή έχουν δοθεί σπουδαίες μάχες, όπως εκείνη κατά των Ιταλών στη θέση «Κουφόβρυση», η οποία είναι η δεύτερη μάχη σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη, αλλά και εκείνη στην τοποθεσία «Κοκκάλια», το μνημείο της οποία μπορούμε να δούμε επιστρέφοντας από τον δρόμο προς Άγιο Νικόλαο. Σε αυτή την άγνωστη γωνιά της ευρυτανικής γής έχει λάβει χώρα μια μεγάλη νίκη των Αιτωλών κατά των εισβολέων Γαλατών, που έγινε το 279 π.Χ.

Συνολική διαδρομή: 70 χιλ

Κάθε καλοκαίρι και για ένα περίπου μήνα, από τα μέσα Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου, το Καρπενήσι μετατρέπεται σε μια νησίδα πολιτιστικών δραστηριοτήτων, καθώς οι «Γιορτές Δάσους και Λαϊκής Παράδοσης» εξελίσσονται χρόνο με το χρόνο σε μείζον πολιτισμικό γεγονός της κεντροδυτικής Στερεάς Ελλάδας, με θεατρικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες, χορευτικές παρουσίες, εκθέσεις φωτογραφίας και γενικά κάθε είδους καλλιτεχνική δραστηριότητα.

Κάνοντας βόλτα στο Καρπενήσι, δεν πρέπει να παραλείψουμε να γευτούμε από το "αθάνατο νερό" του λιονταριού στην πλατεία, κάτω από τον ίσκιο του ξακουσμένου γερο-πλατάνου της. Η πλατεία είναι μαρμαροστρωμένη, σε χρώματα που δένουν αρμονικά με το τοπίο, με ημικυκλικά μοτίβα που πάνω τους γράφουν τα ονόματα των παλιών δήμων του νομού. Εδώ βρίσκεται και ο ανδριάντας του Μάρκου Μπότσαρη που αναπαύεται περήφανος στις δάφνες του.

Κατευθυνόμενοι προς την δυτική έξοδο της πόλης, για να επισκεφτούμε το Κεφαλόβρυσο, αντικρίζουμε δεξιά μας την πλατεία του Κατσαντώνη, με τον χάλκινο ανδριάντα του ηρωικού κλέφτη να ατενίζει τα αιώνια βουνά της Ευρυτανίας.

Το Κεφαλόβρυσο είναι καταπληκτική τοποθεσία, χωμένη μες το πράσινο των πλατανιών με εγκαταστάσεις εκτροφής πέστροφας. Εδώ έγινε µια από τις σημαντικότερες μάχες του 1821, στην οποία σκοτώθηκε ο Μάρκος Μπότσαρης. Άλλο ένα μέρος που αξίζει να επισκεφτούμε είναι ο λόφος του Αγίου Δημητρίου. Απ' την κορφή του λόφου μπορούμε να δούμε ολόκληρο το Καρπενήσι στα πόδια μας. Τέλος, προς στα βόρεια της πόλης, καθώς ανηφορίζουμε προς το Χιονοδρομικό Κέντρο, μπορούμε να δούμε το "Συμπεθερικό". Είναι μια μεγάλη βραχώδη προεξοχή, που μοιάζει με ανθρώπινη πομπή που ανηφορίζει.

Συνεχίζοντας σ' αυτό το δρόμο, μετά από 11 περίπου χιλιόμετρα, φτάνουμε στις εγκαταστάσεις του Χιονοδρομικού Κέντρου του Βελουχιού. Όλη η διαδρομή αποτελεί μια αποθέωση του αλπικού τοπίου, μια συνεχή άνοδο ψυχής και πνεύματος προς τα ουράνια με το λεκανοπέδιο του Καρπενησιού να απλώνεται πίσω μας γαλήνιο.

Συνολική διαδρομή για χιονοδρομικό: 45 χιλ