ΑΡΧΟΝΤΟΠΕΤΡΑ | ΜΝΗΜΕΙΑ – ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

Μνημεία – Αξιοθέατα

Μουσεία:

• Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στις Κορυσχάδες: Στο σχολείο του χωριού, τον Μάιο του 1944, συνήλθε το Εθνικό Συμβούλιο που προήλθε από τις πρώτες ελεύθερες εκλογές. Το σχολικό κτήριο χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο και σήμερα φιλοξενεί έκθεση φωτογραφίας. Βρίσκεται 9 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Μουσείο Βίνιανης: Στις 10 Μαρτίου 1944, στο σχολικό κτήριο του χωριού Παλαιά Βίνιανη συγκροτήθηκε η "Κυβέρνηση του Βουνού", η πρώτη Κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας. Το κτήριο έχει μετατραπεί σε μουσειακό μνημείο, με πλούσιο φωτογραφικό και έντυπο υλικό της εποχής, που αναφέρεται στους αγώνες και στην πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας, τη Βίνιανη. Βρίσκεται 38 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Λαογραφικό Μουσείο Μεγάλου Χωριού: Το μουσείο φιλοξενεί παραδοσιακές στολές, είδη οικιακής χρήσης και έργα καλλιτεχνικής δημιουργίας.

• Λαογραφικό Μουσείο Αγίας Τριάδας: Στο μουσείο εκτίθενται παραδοσιακές στολές, παλαιά αντικείμενα και εργαλεία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η βιβλιοθήκη που στεγάζεται στο σπίτι του Χρυσόστομου Καραπιπέρη, με 8.000 βιβλία. Βρίσκεται 25 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Δομνίστας: Περιλαμβάνει παλαιά αντικείμενα και αρχειακό φωτογραφικό υλικό. Βρίσκεται 31 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Λαογραφικό Μουσείο Γρανίτσας: Λειτουργεί από το 1970 και περιλαμβάνει αντικείμενα λαϊκής τέχνης και τη βιβλιοθήκη των Παπαντωνίου και Γρανίτσα. Βρίσκεται 90 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Μουσείο στο Παλαιό Μικρό Χωριό: Διαθέτει σπάνιο φωτογραφικό υλικό από την κατολίσθηση του χωριού το 1963, εκθέματα σχετικά με την αντίσταση, παραδοσιακές στολές και αρχαία αντικείμενα. Βρίσκεται 6 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Μουσείο Μοναστηρίου Προυσού: Στο μοναστήρι λειτουργεί μουσείο με ιστορικά και θρησκευτικά εκθέματα, όπως βιβλία του 15ου και 16ου αιώνα, χειρόγραφοι κώδικες, τυπογραφημένα βιβλία, και ένα σπαθί του 1821, που ενδέχεται να ανήκε στον Καραϊσκάκη. Βρίσκεται 23 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

• Μουσείο Μοναστηρίου Τατάρνας: Διαθέτει βιβλιοθήκη με 633 έντυπα, και αξιόλογα βιβλία εκδομένα από το 1544-1578 στη Βιέννη, Βενετία και άλλες πόλεις της Ευρώπης. Περιλαμβάνει την ψηφιδωτή εικόνα "Ο Βασιλεύς της Δόξης", χρονολογούμενη στα 1350. Βρίσκεται 80 χλμ. από το Μεγάλο Χωριό.

Γεφύρια:

• Γεφύρι Μανόλη στο δρόμο για Παλαιοκάτουνο.
• Γεφύρι Βίνιανης με πρόσβαση και από Στένωμα.
• Γεφύρι Τέμπλας στο δρόμο από Τοπόλιανα για Λεπιανά.
• Γεφύρια Χρύσως.
• Το γεφύρι του Δεσπότη στο Καρπενήσι.

Σπήλαια:

• Σπηλιά Κατσαντώνη, κοντά στο χωριό Μοναστηράκι Αγράφων.
• Σπηλιά Αποκλείστρας, κοντά στο χωριό Καστανιά.
• Σπήλαιο Μεσοκώμης.
• Μαύρη Σπηλιά, κοντά στο χωριό Προυσός.

Εκκλησίες:

• Παλαιοχριστιανικός Ναός του Αγίου Λεωνίδη: Βρίσκεται στο Κλαυσί και χρονολογείται στον 5ο αιώνα. Σημαντικό είναι το ψηφιδωτό του δαπέδου, μήκους 28 μ. και πλάτους 18 μ., με εντυπωσιακές παραστάσεις και διακοσμητικά σχέδια.

• Εκκλησία της Παναγίας της Στάνας: Στα Επινιανά Αγράφων, χτισμένη σε απόκρημνο βράχο, αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα μνημεία του Αγραφιώτικου τοπίου.

• Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρα: Βρίσκεται στην Ανατολική Φραγκίστα και διαθέτει σπάνιες βυζαντινές τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1737.

• Ναός του Αγίου Νικολάου του Νέου εκ Βουνένις: Στο Κλειστό, φυλάσσεται θήκη επτά αιώνων με το σπάνιο λείψανο, το χέρι του Αγίου Ευαγγελιστή Λουκά.

• Αγία Παρασκευή στα Βραγγιανά (1605): Λειτούργησε ως Ελληνομουσείο Αγράφων και πανεπιστήμιο της εποχής, όπου δίδαξε ο Κοσμάς ο Αιτωλός.

Μοναστήρια:

• Παναγία Προυσού (1100): Σύμφωνα με την παράδοση, η ίδρυση του μοναστηριού τοποθετείται γύρω στο 829-842 μ.Χ., συνδεόμενη με την εμφάνιση της Ιεράς Εικόνας της Παναγίας από την Προύσα της Μικράς Ασίας. Σημαντικά σημεία είναι το ρολόι του μοναστηριού και το εκκλησάκι των Αγίων Πάντων (1754).

• Γέννηση της Θεοτόκου στην Τατάρνα (1555): Το μοναστήρι έχει καταστραφεί και ξαναχτιστεί αρκετές φορές, αλλά έχουν σωθεί πολύτιμα ιερά κειμήλια.

• Μοναστήρι Δομνιανών - Κοίμηση της Θεοτόκου: Σημαντικό μεταβυζαντινό μνημείο με πολύτιμη προσφορά στο Έθνος και την Ορθοδοξία. Το μοναστήρι χρονολογείται από τον 16ο αιώνα, και στο ΒΔ τμήμα του ναού αναβλύζει αγίασμα κάθε Δεκαπενταύγουστο.

Ιστορικές Τοποθεσίες:

• Λόφος Τούρλα στο Στένωμα: Απομεινάρια παλιού κάστρου.
• Τοποθεσία μάχης Λεπενιώτη με Σουλεϊμάν Τότη στην Παπαδιά.
• Πλατεία Φουρνάς, όπου δολοφονήθηκε το 1815 ο Λεπενιώτης, εξάδερφος του Κατσαντώνη.
• Αρχαίος Οικισμός Γλα, στο χωριό Χόχλια, όπου βρέθηκε αγαλμάτιο του Διόνυσου.
• Θέση Κούκια στη Βράχα, όπου ο Καραϊσκάκης πολέμησε τους Τούρκους.
• Κορυφή Βουλγάρα στον Κλειτσό: Το 996 μ.Χ., οι Ευρυτάνες νίκησαν τους Βούλγαρους του Σαμουήλ, που υποχωρούσαν μετά την ήττα τους στη Λαμία.
• Τοποθεσία ‘’Λιάζμπεη" στην Κορίτσα Κλειτσού.
• Το σπίτι του Σκαρπή στο Μεγάλο Χωριό, που πολέμησαν οι δυο Καστανιώτες ήρωες εναντίον των Τούρκων μέχρι τελικής πτώσεως. 
• Κορυφή Καλιακούδα ανάμεσα στο Μεγάλο Χωριό και την Ανιάδα, όπου έγινε η ομώνυμη μάχη στις 28-8-1823 με ηττημένους τους Έλληνες. 
• Θέση Άνω Λόγκοβες στο Παλαιό Μικρό Χωριό, όπου στις 24-12-1942 εκτελέστηκαν 13 Έλληνες πατριώτες από τα ναζιστικά στρατεύματα. 
• Πύργοι Καραϊσκάκη στον Προυσό. 
• Θέση Παλιόκαστρο στις Κορυσχάδες, όπου σώζονται ίχνη από παλαιό φρούριο. 
• Θέση Καμίνια στις Κορυσχάδες, όπου υποτίθεται ότι έφτιαχνα πολεμικά όπλα κατά την αρχαιότητα. 
• Τοποθεσία Αγ. Νικόλαος στο Κλαψί, όπου υπάρχουν απομεινάρια αρχαίου οικισμού.
• Θέση "Κοκκάλια" στη διαδρομή προς Κρίκελλο, όπου το 279 π.Χ. έγινε σπουδαία μάχη μεταξύ Αιτωλών και Γαλατών.
• Απομεινάρια της αρχαίας Φαντίνου στη Δομνίστα. 
• Κάστρο "Κτίσμα" στη θέση Ζαγορά του χωριού Ψιανά, χτισμένο με πελώρια λιθάρια. 
• Λόφος Λιβίνη κοντά στο χωριό Στεφάνι, όπου το 1684 έγινε σφοδρή μάχη με τους Τούρκους.
• Τοποθεσία "Καστρί" στο χωριό Φιδάκια, όπου τοποθετείται από ορισμένους η αρχαία Οιχαλία.
• Οικισμός Αρωνιάδα στο γεφύρι της Μέγδοβας, όπου πλήθος αρχαίων και Βυζαντινών ευρημάτων. 
• Θέση Αγ. Γεώργιος στην Παλαιά Βίνιανη, όπου και απομεινάρια αρχαίου Φρουρίου. 
• Τοποθεσία "Κύφος" στην Μαυρομάτα, όπου υπάρχει πλάτωμα με πολλά απομεινάρια προχριστιανικού οικισμού. 
• Θέση "Καστράκι" στο Κερασοχώρι, με ίχνη αρχαίου οικισμού. 
• Κάστρο Τσούκας χρονολογούμενο σε προχριστιανική εποχή. 
• Κάστρο Βελαώρας, όπου και παράδοση ότι ανευρέθηκε χρυσή γουρούνα με δέκα γουρουνάκια.
• Οικισμός Κυπαρίσσι Πρασιάς, όπου και σώζεται το κυπαρίσσι κάτω από το οποίο δίδαξε ο Πατρο-Κοσμάς.